ROP, czyli Rozszerzona odpowiedzialność producencka to strategia ochrony środowiska polegająca na obciążeniu wprowadzających kosztami poużytkowej fazy życia produktu lub opakowania. W Unii Europejskiej ROP jest obowiązkowy na opakowania, zużyty sprzęt elektroniczny i elektryczny, baterie oraz tekstylia.

System kaucyjny jest szczególnym rodzajem ROP w odniesieniu do opakowań po napojach. Opakowania po napojach: butelki i puszki, stanowią bardzo liczną grupę opakowań (w Polsce to ok. 450 butelek i puszek na głowę mieszkańca na rok), którą cechuje również znaczna objetość i która często zaśmieca przestrzeń publiczną.

Wprowadzający od początku pojawienia się na rynku napojów stosowali system kaucyjny celem odzyskania wartościowych formatów opakowaniowych w postaci szklanych butelek. W 1984 roku po raz pierwszy wprowadzono system kaucyjny na opakowania jednorazowe. Miało to miejsce w Szwecji a powodem wprowadzenia obligatoryjnego systemu kaucyjnego dla jednorazowych matalowych puszek (10 lat póżniej również butelek plastikowych) był problem zaśmiecania środowiska naturalnego lekkimi i łatwymi w transporcie opakowaniami. Obecnie 18 krajów europejskich (w tym autonomiczny region Grenlandii) wprowadziło system kaucyjny na jednorazowe opakowania po napojach (Global Deposit Book 2024). Rozporządzenie WE w sprawie opakowań i odpadów opakowaniowych opublikowane w styczniu br zobowiązuje wszystkie kraje członkowskie do stosowania kaucji jako metody zbiórki jednorazowych opakowań po napojach (Art. 50 PPWR TA).

System kaucyjny jest wdrożeniem ROP na opakowania po napojach, ponieważ wprowadzający pokrywają koszty poużytkowej fazy życia opakowań objętych kaucją. W związku z tym, iż ta metoda zbiórki opiera się na kaucji naliczanej podczas zakupu produktu w opakowaniu kaucjonowanym i oddawanej konsumentowi w punkcie zbiórki prowadzonym przez jednostkę handlową, podmioty reprezentujące wprowadzających ściśle współpracują z sektorem handlu.

O ile więc w systemie kaucyjnym spełniana jest podstawowa funcja ROP, jaką jest finansowanie zbiórki przez wprowadzajacych, o tyle formuła organizacji systemu oraz lokalizacja infrastruktury zbiórki różni się od sposobu zbierania pozostałych odpadów opakowaniowych.

Opracowanie: Anna Larsson, Reloop