System kaucyjny to formuła zbiórki opakowań, która funkcjonuje w oparciu o kaucję – ekonomiczną zachętę do zwrotu opakowań. Konsument uiszcza kaucje przy zakupie towarów w opakowaniach i otrzymuje jej zwrot w momencie oddania opakowania do punktu zbiórki należącego do systemu.

System kaucyjny został wprowadzony ustawą z 13 lipca 2023 r. o zmianie ustawy o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 1852). Podstawą była dyrektywa PE i Rady (UE) 2019/904 w sprawie zmniejszenia wpływu niektórych produktów z tworzyw sztucznych na środowisko (tzw. dyrektywa SUP). System kaucyjny zostanie uruchomiony w 2025 r.

Systemem kaucyjnym objęte będą opakowania jednorazowego użytku na napoje z tworzyw sztucznych o pojemności do 3 litrów, puszki metalowe o pojemności do 1 litra oraz butelki szklane wielokrotnego użytku o pojemności do 1,5 litra.

Na opakowaniach objętych systemem muszą się znaleźć oznakowania określające przynależność do systemu i wysokość kaucji. Wzór oznakowania dostępny jest na stornie MKiŚ: https://www.gov.pl/web/klimat/oznakowanie-opakowan-w-systemie-kaucyjnym.

System kaucyjny funkcjonuje już od wielu lat w różnych państwach świata, zarówno w Europie, jak i Ameryce Północnej. na dzień 1 marca 2025 r., 17 krajów europejskich wprowadziło system kaucyjny jako metodę zbiórki opakowań po napojach jednorazowych: Chorwacja, Dania, Islandia, Estonia, Finlandia, Holandia, Islandia, Litwa, Łotwa, Niemcy, Norwegia, Szwecja, Węgry, Malta, Austria, Słowacja, Rumunia. Dodatkowo kilka państw UE rozważa wprowadzenie regulacji w tym zakresie. Przyjęte i projektowane rozwiązania w poszczególnych państwach różnią się od siebie między innymi w zakresie obligatoryjności systemu, rodzaju włączonych opakowań czy wysokości kaucji.

Wprowadzenie systemu kaucyjnego przyczyni się do zmniejszenia zaśmiecenia środowiska odpadami opakowaniowymi, zwiększenia osiąganego poziomu recyklingu odpadów opakowaniowych oraz zmniejszenia zużycia surowców pierwotnych. Dodatkowo wyrobi w społeczeństwie pozytywne nawyki dot. segregowania odpadów i będzie to kolejny krok w kierunku przejścia na gospodarkę o obiegu zamkniętym.

Wprowadzający są obowiązani osiągnąć określone poziomy selektywnego zbierania opakowań i odpadów opakowaniowych w ramach systemu (77% od 2025 r. i 90% od 2029 r.). Dodatkowo, dla butelek jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych będą obowiązani do zapewnienia, aby opakowania te, włącznie z ich zakrętkami i wieczkami, zawierały udział wagowy wynoszący co najmniej: od 2025 r. – 25% tworzyw sztucznych pochodzących z recyklingu i od 2030 r. – 30% tworzyw sztucznych pochodzących z recyklingu.

Dotychczasowe badania wskazują, że odpady opakowaniowe z tworzyw sztucznych, puszki metalowe stanowią jeden z najczęściej zanieczyszczających środowisko rodzajów odpadów. Z tego względu UE nałożyła ambitne poziomy zbiórki tych formatów, a najbardziej optymalna i sprawdzoną metodą zagospodarowania plastikowych butelek i puszek jest system kaucyjny.

W wielu krajach, gdzie obecne na rynku są opakowania wielorazowe, ustawodawca decyduje się na objęcie formatów wielorazowych formułą zorganizowanego systemu kaucyjnego. Licencjonowane systemy kaucyjne na opakowania wielorazowe mają Finlandia, Litwa (samodzielny operator) oraz Dania, Łotwa, Estonia (wspólny operator dla formatów jedno i wielorazowych)

Wysokość kaucji dla poszczególnych rodzajów opakowań objętych systemem kaucyjnym została określona w rozporządzeniu Ministra Klimatu i Środowiska. Zgodnie z rozporządzeniem kaucja wyniesie 50 groszy na butelki PET i puszki metalowej oraz 1 zł na butelki szklane wielokrotnego użytku.

Kaucja pobierana będzie w momencie zakupu napojów w opakowaniach objętych systemem kaucyjnym. Za pobranie kaucji będą odpowiedzialne wszystkie punkty handlowe i sprzedające takie produkty.

Nie, kaucja nie jest składnikiem ceny produktu i jest w 100% zwracana konsumentowi w momencie oddania opakowania do punktu zbiórki.

Na opakowaniach objętych systemem muszą się znaleźć oznakowania określające przynależność do systemu i wysokość kaucji. Wzór oznakowania dostępny jest na stronie: https://www.gov.pl/web/klimat/system-kaucyjny.

Konsumenci odzyskają wpłaconą kaucję przy zwrocie opakowania do punku zbiórki. Obowiązek zbierania opakowań objętych systemem nałożony jest na sklepy powyżej 200 m2, a małe sklepy poniżej 200 m2 mogą dobrowolnie przystępować do systemu i organizować punkty zbiórki. Do systemu mogą przystępować także inni zbierający.

Nie, system kaucyjny będzie bezparagonowy, co oznacza, że konsument będzie mógł zwrócić opakowanie w dowolnym punkcie zbiórki bez okazania dowodu zakupu. Punkt zbiórki dokona zwrotu kaucji weryfikując wyłącznie, czy opakowanie objęte jest systemem kaucyjnym.

Nieodebrana przez konsumentów kaucja trafi do operatora systemu i będzie przeznaczona na finansowanie systemu.

Opakowanie będzie można oddać w dowolnym punkcie zbiórki. Obowiązek zbierania opakowań objętych systemem nałożony będzie na sklepy powyżej 200 m² (małe sklepy poniżej 200 m² mogą dobrowolnie przystępować do systemu). Zbieranie opakowań będzie mogło odbywać się ręcznie, np. przez pracowników sklepu lub w sposób zautomatyzowany w specjalnych urządzeniach (w tzw. butelkomatach).

Nie, zwracane w punkcie zbiórki opakowanie powinno być niezgniecione i opróżnione. Opakowanie zostanie zgniecione natychmiast po weryfikacji jego przynależności do systemu kaucyjnego.

Nie, opakowanie zakupione przed uruchomieniem systemu kaucyjnego nie będzie przyjmowane w punktach zbiórki. Odzyskać kaucję można będzie jedynie za opakowania zawierające oznakowanie przynależności do systemu kaucyjnego.

Opakowania po napojach nieobjętych systemem kaucyjnym, np. jednorazowe butelki szklane wciąż będzie można wysortować i umieścić w odpowiednim pojemniku do zbiórki selektywnej.

Operatorami sytemu kaucyjnego w Polsce są podmioty, które uzyskały stosowne zezwolenie. LISTA OPERATORÓW POSIADAJĄCYCH ZEZWOLENIE